AGNUSEK - Danuta Sroka - Wycinanki ludowe i autorskie |
|
Wycinankarstwo to dziedzina,
w której Danuta Sroka jest zapisana w Informatorze o realizacji programu Ministra Kultury i Sztuki
"Ginące zawody" (B. Kopczyńska-Jaworska, M. Niewiadomska-Rudnicka "Piękno użyteczne czy piękno ginące",
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Łódź 1997, s.157).
Wycinanki mają postać kartek pocztowych i zakładek do książek, służą ponadto do ozdabiania pisanek,
pudełek na pisanki, papierów listowych i kopert. Popularne są również papierowe firanki,
coraz częściej zamawiane wg konkretnego wzornictwa regionalnego oraz drobne wycinanki śnieżynki jako ozdoby choinkowe.
Stosowane materiały to papier glansowany, bibuła gładka, półpergamin i karton.
Prace są przeważnie jednokolorowe. Przed wycinaniem wzór nie jest
rysowany na papierze, wycinanki "wychodzą" wprost spod ręki.
Typowe motywy to drzewko życia, ptaki, kwiaty wyrastające z serc i wazonów, wzory geometryczne, ludowe, morskie i inne.
Tylko dwie rzeczy artystka uważa za kłopotliwe w tej dziedzinie: zdobycie odpowiednich nożyczek
i przyklejanie wycinanek na karton. Zasadnicze znaczenie w wycinankarstwie ma znajomość symetrii osiowej
i precyzja w wycinaniu drobnych detali. Często potrzebne jest wielokrotne składanie papieru wzdłuż wielu
linii zbieżnych w różnych punktach na obszarze wycinanki.
Wycinanka koszalińska nie jest wzorowana na żadnej znanej wycinance w Polsce. Jest to autorska wycinanka ludowa.
|
|
WYBRANE PRACE z 2024 | |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
WYBRANE PRACE z 2023 | |
|
|
|
|
|
|
|
|
WYBRANE PRACE z 2022 | |
|
|
|
|
WYBRANE PRACE z 2020 | |
W połowie grudnia każdego roku, na szyldach i szybach wewnętrznych drzwi wymieniane są starsze, białe wycinanki z papieru półpergaminowego.
W ich miejsce pojawiają się nowe.
Do wystroju choinki, jak co roku, powstaje też kilkanaście wycinanek - śnieżynek. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
WYBRANE PRACE z 2019 | |
|
|
|
|
WYBRANE PRACE z 2018 | |
Na początku 2018 roku powstały małe wycinanki jednokolorowe z przeznaczeniem na pisanki.
Jajka kurze - wydmuszki podzielone zostały na cztery sektory. Na pisance są dwie pary identycznych wycinanek jednoosiowych, naklejanych na przemian,
wszystkie wykonane z papieru glansowanego.
Pisanki wykonane tą techniką można obejrzeć i kupić pod adresem: Galeria - Pisanki 2018.
Zdjęcia zbiorowe jajek są w Archiwum pisanek 1995 - 2018.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
WYBRANE PRACE z 2017 | |
W 2017 roku powstały wycinanki - firanki papierowe wg wzornictwa sądeckiego.
Inspiracją były hafty z historycznych ubiorów górali sądeckich, bardzo zróżnicowanej etnograficznie grupy zamieszkującej
Beskid Sądecki, Beskid Wyspowy i część Gorców. Jak zwykle pod koniec roku do ozdoby choinki powstały również wycinanki - śnieżynki.
| |
|
|
|
|
WYBRANE PRACE z 2016 | |
Wiosną 2016 powstały wycinanki geometryczne z papieru półpergaminowego. Znalazły swoje miejsce we współczesnym mieszkaniu w Łodzi. Oryginalny jest
poprzeczny sposób przyklejenia na szyby. Zdjęcie okien wykonała Pani Basia Popławska. W końcu grudnia powstało, jak co roku, kilkanaście wycinanek - śnieżynek. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Latem 2016 powstały wycinanki - firanki z papieru inspirowane haftem lasowiackim. Zostały użyte w zabytkowej chacie urządzonej w lokalnym stylu ludowym (Lasowiacy, woj. podkarpackie).
Trudność wykonania polegała na tym, że haft lasowiacki jest bardzo skromny z niewielką ilością charakterystycznych motywów.
Nie wszystko też, co jest możliwe do wyszycia na tkaninie, udaje się wyciąć z papieru.
|
|
|
|
|
|
|
|
WYBRANE PRACE z 2015 | |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
WYCINANKA KOSZALIŃSKA NA KARTKACH POCZTOWYCH (prace sprzed 2006 r.) | |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Jednym z wielu przykładów popularyzacji wycinanki,
oprócz kartek pocztowych, są zakładki do książek w formie laminatów.
Po lewej stronie to koszalińskie wycinanki ludowe (symetryczne), po prawej wycinanki inspirowane haftem kaszubskim, szkoła żukowska. Wszystkie powstały na początku lipca 2006 r. |
|
|
|
Wycinanka "Wielkanoc" powstała w 1995 r.
Wykonana jest z jednego kawałka papieru i stanowi wielki unikat,
o czym wiedzą znawcy wycinankarstwa.
Jednak taka technika wycinania nie jest specyficzna tylko dla Polski.
W 2006 r. autorka odwiedziła wystawę "Kultura Żydów galicyjskich" w Gdańsku,
na której zobaczyła podobnie wycięte wycinanki świąteczne. Duże wycinanki
ze scenami rodzajowymi spotkała również w dawnej kulturze chińskiej i
na dyplomach niemieckich cechów rzemieślniczych.
|
|
|
|
Kolejne zakładki powstały 12 sierpnia 2006 r. Podczas pracy nad nimi prawdziwym odkryciem
był dla Danuty Sroka haft kociewski. Wg niej daje ogromne możliwości kolorystyczne i kompozycyjne. Przy nim np. haft żukowski
jest nadspodziewanie skromny, usztywniony kanonami, chociaż bardzo wyrazisty. Co do tego ostatniego autorka zdaje sobie sprawę,
że jest to kwestia potrzeby jednoznacznej identyfikacji regionalnej pośród innych polskich haftów i z tego względu musi pozostać niezmienny.
Do prac inspirowanych haftem charakterystycznym dla szkoły borowiackiej, skoro miał przypominać odcienie bursztynu,
dodała kolor miodu spadziowego i matowe złoto zamiast oliwkowego (odcień nieosiągalny w wycinankach).
Motywy zostały zaczerpnięte z teczek z wzorami wydanymi w latach 1974-1986 przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Gdańsk i Chojnice.
Tym niemniej wzory zostały przez autorkę potraktowane dość swobodnie, musiały bowiem spełniać wymogi wycinanki w formie zakładki o długości 21 cm.
|
|
|
|
|
|
Zdaniem autorki w formie wycinanek najskromniej, „sztucznie”, prezentują się wzory inspirowane złotogłowiem kaszubskim.
W rzeczywistości złotogłowie kaszubskie jest to kunsztowny, pracochłonny, trójwymiarowy haft - płaskorzeźba, jeden z najtrudniejszych i najpiękniejszych w Polsce. Nawet najstaranniej i wiernie odwzorowany nigdy nie będzie miał tych walorów wykonany złotym papierem na płaskiej powierzchni. W Europie istnieje jedna technika zdobnicza pozwalająca osiągnąć na papierze efekt wypukłości, która być może dobrze imitowałaby złotogłowie kaszubskie, ale póki co autorka nie chce go zdradzić. | |
|
|
|
|
Następne wycinanki w postaci zakładek powstały 11 sierpnia 2007 r. Są na podstawie haftu żukowskiego i złotogłowia kaszubskiego.
Zaprezentowane poniżej na tle polskich, kaszubskich pejzaży.
|
|
|
|
|
|
|
|
Wycinanka może też mieć bardzo nietypowe zastosowanie!
|
|
|
|
W grudniu 2009 r. w Muzeum w Koszalinie otwarto wystawę bożonarodzeniową
"Magiczne drzewko". Specjalnie na tę okazję Danuta Sroka
wykonała duże wycinanki w formie firanek z białego papieru, które naklejone na okna stwarzały domowy klimat wystawy.
|
|
|
|
|
|
|
|
Wycinanki - firanki papierowe na wystawie bożonarodzeniowej w Muzeum Koszalin, grudzień 2009 r. | |
Autorka stosuje również wycinanki do ozdabiania pisanek i pudełek. Na stosunkowo małej powierzchni
wydmuszki mieszczą się tylko bardzo drobne wycinanki. Mają najczęściej ozdobny pionowy ornament pasmowy
(jeden lub dwa) przez całe jajko, który tworzy dwa lub cztery eliptyczne "okna" na jajku.
W "okna" wklejane są dwie lub cztery identyczne małe wycinanki symetryczne.
|
|
|
|
Wzór z zakładki - wycinanki koszalińskiej zainspirował Piotra Wiśniewskiego i Olę Piętę,
studentów wzornictwa krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (grupa projektowa Nobo Design),
którzy użyli go w 2009 r. do projektu sznurowadeł pod nazwą "ludowadła".
Po raz pierwszy projekt został zaprezentowany na konkursie zorganizowanym z okazji
sześćdziesięciolecia Cepelii, gdzie zdobył trzecie miejsce (pierwszego nie przyznano).
W konkursie organizatorom chodziło o propozycję pamiątki z Polski inspirowaną kulturą
ludową. W roku następnym "ludowadła" zostały pokazane na targach Etnodizajn w Krakowie.
Potem były jeszcze prezentowane na wystawach w Warszawie, Wrocławiu i Łodzi.
Opisał to Jarosław Jurkiewicz w artykule pt.: "Ludowadła są z Koszalina" w "Teraz Koszalin" 8 lipca 2010 r.
|
|
|
|
Wiele wycinanek autorki znajduje się w różnych krajach na świecie m.in. w Hiszpanii (Barcelona). W listopadzie 2010,
na zamówienie prywatnego kolekcjonera, powstała mała kolekcja koszalińskich wycinanek pocztówkowych
prezentowana poniżej.
O fakcie istnienia takiej wycinanki wspomina np. amerykański serwis
Pinterest Folk Art around the World, który
umożliwia użytkownikom sieciowe kolekcjonerstwo materiałów wizualnych. Ben Silbermann,
jeden z twórców serwisu, mówi w wywiadzie dla amerykańskiej telewizji, że strona "służy do dzielenia się
wszystkimi ładnymi rzeczami, które znajdują się w sieci".
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Wycinanka koszalińska może mieć też zastosowanie do ozdabiania przeróżnych przedmiotów użytkowych np. choinkowych lampek ledowych
w postaci świeczek. Została tu użyta prosta w formie wycinanka ze srebrnego, metalicznego papieru samoprzylepnego.
|
|
|
|
Wycinanki "śnieżynki" 2013
Na Boże Narodzenie autorka wycina ozdoby choinkowe z białego papieru. Są to wycinanki "śnieżynki". Każdego roku powstają nowe. Mają charakter jednorazowy, przechowywane są rzadko, tylko najładniejsze i niezniszczone. Dla tego typu prac największym zagrożeniem jest żółknięcie papieru. Średni wymiar: 7 x 7 cm. |
|
|
|
Firanki z papieru
Latem 2014 powstała seria dziesięciu firanek papierowych. Posłużyły do dekoracji okien w sali weselnej w woj. podkarpackim. Zostały wycięte z półpergaminu klejonego pasmami w pionie, w typie harmonijkowym. Wysokość: 120 cm, szerokości: od 141 do 116 cm. Dla osiągnięcia bogatszych układów, oprócz pionowych osi symetrii, firanki były składane też ukośnie. Dominują ażury geometryczne: romby, trójkąty, łuki, koła itp. Wzory układają się w liście, gałązki, kwiaty, kratownice i gwiazdy. Specjalnie dla Młodej Pary została wycięta firanka z gołębiami i sercami. Wykonanie firanek poprzedziło projektowanie bliżej opisane w dziale WARSZTAT. Wycinanki zostały zaopatrzone w autorski certyfikat autentyczności. (Wpis: 12.08.2014.) Szczęść Boże Młodej Parze!
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
"RAJ" - wycinanka koszalińska 2015
Na początku maja powstała pisanka na strusiej wydmuszce pod nazwą "Raj". To wycinanka koszalińska, autorska. Na to bardzo specjalne zamówienie prywatny kolekcjoner cierpliwie oczekiwał prawie 4 lata! Wzór składa się z ornamentu południkowego i dwóch scen w oknach jajka: ptaków, palmety i kwiatów wyrastających z serca oraz rajskiej jabłoni, pod którą stoją Adam i Ewa. Wysokość ok. 18 cm. Etapy powstawania przedstawiono na dalszych zdjęciach.
W tego typu pracach kłopot sprawia takie dopasowanie wycinanki, aby jej elementy nie zachodziły na siebie na obłym kształcie.
Papier trzeba ciąć dużo mocniej niż w wycinankach płaskich, w których taki problem nie występuje.
Korygujące cięcia często odbywają się bezpośrednio na jajku, na częściowo naklejonej wycinance. Nie da się przewidzieć, czy i jak elementy zajdą na siebie.
Wzór przykleja się partiami. Trzeba pamiętać, że często już pierwszy źle naklejony fragment może zdecydować,
czy cała wycinanka ułoży się prawidłowo. (Wpis: 11.05.2015.)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Aktualizacja: 25 sierpnia 2024. | |
Copyright 2006©2024 Danuta Sroka. All rights reserved. |